SENA to narzędzie diagnostyczne pozwalające na identyfikację zaburzeń i trudności występujących na różnych etapach rozwoju, od 3 lat do pełnoletniości. Narzędzie zostało opracowane w taki sposób, by uwzględnić te trudności, które najczęściej występują na poszczególnych etapach. Pozwala na ocenę funkcjonowania psychospołecznego dziecka z trzech perspektyw: samego dziecka, rodzica i nauczyciela.
Nad narzędziem pracował zespół ponad 300 ekspertów specjalizujących się w różnych obszarach diagnozy i różnych rodzajach psychopatologii dzieci i młodzieży.
SENA to narzędzie o bardzo szerokim zakresie; umożliwia diagnozę szerokiego spektrum problemów internalizacyjnych i eksternalizacyjnych (depresja, lęk, lęk społeczny, nadpobudliwość i impulsywność, zażywanie substancji, zaburzenia odżywiania, problemy z nauką i in.), problemów środowiskowych (problemy rodzinne, szkolne, w relacjach z rówieśnikami) oraz wrażliwych sfer funkcjonowania (chwiejność emocjonalna, unikanie kontaktów społecznych, sztywność w zachowaniu i in.) i zasobów osobistych (samoocena, kompetencje społeczne i integracja społeczna, inteligencja emocjonalna).
STRUKTURA NARZĘDZIA
1. Skale kontrolne
- Wskaźnik niespójności
- Wrażenie pozytywne
- Wrażenie negatywne
2. Skale dotyczące doświadczanych trudności
Problemy internalizacyjne (objawy wyrażają się przede wszystkim na poziomie emocjonalnym):
- Depresja
- Lęk
- Lęk społeczny
- Objawy somatyczne
- Objawy potraumatyczne
- Obsesje-kompulsje
Problemy eksternalizacyjne (objawy wyrażają się przede wszystkim na poziomie zachowania):
- Problemy z uwagą
- Nadaktywność-impulsywność
- Problemy z kontrolą złości
- Agresja
- Nieposłuszeństwo
- Zachowania antyspołeczne
Inne specyficzne problemy:
- Zażywanie substancji
- Zaburzenia odżywiania
- Opóźnienie w rozwoju
- Problemy w nauce
- Schizotypia
- Nietypowe zachowania
Problemy środowiskowe:
- Problemy w domu
- Problemy w szkole
- Problemy w relacjach z rówieśnikami
3. Skale dotyczące wrażliwych sfer funkcjonowania
Mierzą aspekty funkcjonowania, które nie stanowią same w sobie objawu zaburzenia czy problemu klinicznego, ale mogą być czynnikiem ryzyka i przyczyniać się do powstawania lub utrzymywania się problemów o charakterze klinicznym.
- Chwiejność emocjonalna
- Sztywność w zachowaniu
- Unikanie kontaktów społecznych
- Trudności w sferze przywiązania
- Poszukiwanie wrażeń
4. Skale dotyczące zasobów osobistych
Mierzą zmienne psychologiczne, które mogą odgrywać rolę czynników prewencyjnych, chroniących przed rozwojem zaburzenia, zmniejszać wpływ zaburzenia na funkcjonowanie dziecka lub neutralizować negatywny wpływ środowiska.
- Samoocena
- Kompetencje społeczne i integracja społeczna
- Inteligencja emocjonalna
- Zaangażowanie w naukę
- Świadomość doświadczanych trudności
SENA daje również możliwość obliczenia wskaźników złożonych, takich jak:
- Wskaźnik Doświadczanych Trudności
- Wskaźnik Problemów Emocjonalnych
- Wskaźnik Problemów Behawioralnych
- Wskaźnik Problemów Środowiskowych
- Wskaźnik Trudności w Zakresie Funkcji Wykonawczych
- Wskaźnik Zasobów Osobistych
Ponadto pozycje krytyczne zawarte w SENA pozwalają wykryć sytuacje takie jak nękanie w szkole, trudności w środowisku rodzinnym, ryzyko próby samobójczej, ryzyko agresji i krzywdzenia innych.
Chcesz wiedzieć więcej o zakresie diagnostycznym poszczególnych wersji SENA? Kliknij tutaj
Materiały (3 tomy podręcznika, 9 wersji arkuszy pytań i odpowiedzi, 9 wersji arkuszy obliczania wyników i 9 wersji arkuszy profilowych):
- Komplet (3 tomy podręcznika, 27 rodzajów arkuszy po 10 egz. każdego)
- Podręcznik 1: Przeprowadzanie badania, obliczanie wyników, interpretacja
- Podręcznik 2: Podstawy teoretyczne, historia narzędzia i własności psychometryczne
- Podręcznik 3: Klucze i normy
- Arkusze pytań i odpowiedzi – wersja dla rodzica (3–6 lat) (10 egz.)
- Arkusze pytań i odpowiedzi – wersja dla rodzica (7–12 lat) (10 egz.)
- Arkusze pytań i odpowiedzi – wersja dla rodzica (13–17 lat) (10 egz.)
- Arkusze pytań i odpowiedzi – wersja dla nauczyciela (3–6 lat) (10 egz.)
- Arkusze pytań i odpowiedzi – wersja dla nauczyciela (7–12 lat) (10 egz.)
- Arkusze pytań i odpowiedzi – wersja dla nauczyciela (13–17 lat) (10 egz.)
- Arkusze pytań i odpowiedzi – wersja do samoopisu (7–8 lat) (10 egz.)
- Arkusze pytań i odpowiedzi – wersja dla samoopisu (9–12 lat) (10 egz.)
- Arkusze pytań i odpowiedzi – wersja dla samoopisu (13–17 lat) (10 egz.)
- Arkusze do obliczania wyników – wersja dla rodzica (3–6 lat) (10 egz.)
- Arkusze do obliczania wyników – wersja dla rodzica (7–12 lat) (10 egz.)
- Arkusze do obliczania wyników – wersja dla rodzica (13–17 lat) (10 egz.)
- Arkusze do obliczania wyników – wersja dla nauczyciela (3–6 lat) (10 egz.)
- Arkusze do obliczania wyników – wersja dla nauczyciela (7–12 lat) (10 egz.)
- Arkusze do obliczania wyników – wersja dla nauczyciela (13–17 lat) (10 egz.)
- Arkusze do obliczania wyników – wersja do samoopisu (7–8 lat) (10 egz.)
- Arkusze do obliczania wyników – wersja dla samoopisu (9–12 lat) (10 egz.)
- Arkusze do obliczania wyników – wersja dla samoopisu (13–17 lat) (10 egz.)
- Arkusze profilowe – wersja dla rodzica (3–6 lat) (10 egz.)
- Arkusze profilowe – wersja dla rodzica (7–12 lat) (10 egz.)
- Arkusze profilowe – wersja dla rodzica (13–17 lat) (10 egz.)
- Arkusze profilowe – wersja dla nauczyciela (3–6 lat) (10 egz.)
- Arkusze profilowe – wersja dla nauczyciela (7–12 lat) (10 egz.)
- Arkusze profilowe – wersja dla nauczyciela (13–17 lat) (10 egz.)
- Arkusze profilowe – wersja do samoopisu (7–8 lat) (10 egz.)
- Arkusze profilowe – wersja dla samoopisu (9–12 lat) (10 egz.)
- Arkusze profilowe – wersja dla samoopisu (13–17 lat) (10 egz.)
Do pierwszego nakładu SENA została wydana errata do Podręcznika 3: Klucze i normy oraz arkuszy obliczeniowych SENA (7–12 lat) Wersja dla nauczyciela, SENA (9–12 lat) Wersja do samoopisu, SENA (13–17 lat) Wersja do samoopisu.
Pobierz erratę do SENA
W przygotowaniu elektroniczna wersja na platformę Epsilon.
Zakres problemów, które obejmuje system SENA, jest naprawdę szeroki, co sprawia, że jest narzędziem skutecznym i bardzo przydatnym do różnych celów, w tym do identyfikacji problemów w kontekście edukacyjnym, w badaniu wstępnym w szerszym procesie diagnozy klinicznej, w diagnozie na potrzeby opinii biegłego sądowego lub kompleksowej ocenie nasilenia trudności dla celów projektów naukowych.
Kiedy stosować System SENA?
- W sytuacji, gdy dziecko/nastolatek przeżywa różne problemy i trudno określić kierunek postępowania diagnostycznego.
- Gdy wyniki we wcześniej zastosowanych kwestionariuszach są nietypowe i sugerują inne tło problemów (np. w kwestionariuszach ASRS, Conners 3, CDI 2).
- Przy diagnozie różnicowej (np. między zaburzeniami depresyjnymi a lękowymi).
- Po diagnozie określonego zaburzenia, gdy chcemy lepiej zrozumieć sposób funkcjonowania dziecka. Dzięki zastosowaniu SENA nie przeoczymy zaburzeń współwystępujących, ważnych z perspektywy udzielenia adekwatnej pomocy. Poznamy też mocne strony dziecka.
- Przy planowaniu i ocenie skuteczności interwencji terapeutycznej.
Rzetelność
Rzetelność skal i wskaźników SENA jest dobra do znakomitej:
- Wysoka lub bardzo wysoka zgodność wewnętrzna
Mediany dla zgodności wewnętrznej w poszczególnych wersjach SENA (alfa Cronbacha) dla wskaźników wyniosły od 0,85 do 0,96, dla skal od 0,77 do 0,91.
- Wysoka lub bardzo wysoka stabilność
Mediany dla stabilności (r Pearsona) dla wskaźników wyniosły od 0,78 do 0,96, dla skal od 0,82 do 0,94.
- Dość wysoka zgodność między dwiema osobami oceniającymi to samo dziecko
Mediany dla korelacji (r Pearsona) wyniosły przy wersji dla rodzica: wskaźniki od 0,72 do 0,79, skale od 0,70 do 0,72; przy wersji dla nauczyciela: wskaźniki od 0,67 do 0,75, skale od 0,62 do 0,72.
Trafność
Udokumentowana z zastosowaniem analiz czynnikowych, metody test by test (w badaniach polskich korelacje z odpowiednimi skalami kwestionariuszy Conners 3, CDI 2, ASRS i in.), porównania prób klinicznych (dzieci z diagnozami ADHD, zaburzenia ze spektrum autyzmu i zaburzeń nastroju) i prób z populacji ogólnej. Potwierdzono, że w poszczególnych grupach klinicznych uzyskuje się specyficzne dla danego zaburzenia profile wyników SENA.
Normy
Tenowe i centylowe.
Odrębne dla płci i łączone; z podziałem na grupy wieku w obrębie wersji.
Dla każdej wersji opracowane na grupie kwotowej, łącznie na podstawie 3235 kwestionariuszy:
- wersja dla rodzica 3–6 lat N = 323, wersja dla rodzica 7–12 lat N = 489, wersja dla rodzica 13–17 lat N = 392,
- wersja dla nauczyciela 3–6 lat N = 313, wersja dla nauczyciela 7–12 lat N = 484, wersja dla nauczyciela 13–17 lat N = 363,
- wersja do samoopisu 7–8 lat N = 165, wersja do samoopisu 9–12 lat N = 320, wersja dla samoopisu 13–17 lat N = 386.
Uprawnienia do zakupu i stosowania danego testu zależą od jego kategorii, wyznaczonej zgodnie z kategoryzacją Komisji do Spraw Testów Psychologicznych działającej z ramienia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
SENA jest narzędziem kategorii C.
C – testy wyłącznie dla psychologów
Wymagane kwalifikacje:
- Ukończone studia magisterskie z psychologii – wymagane przedłożenie kopii dyplomu
- Osoby, które mają tytuł doktora psychologii, a nie ukończyły studiów psychologicznych, mogą kupować testy wyłącznie do celów naukowych – wymagany dyplom doktorski wraz z oświadczeniem informującym, że test będzie stosowany tylko do celów naukowych.