Książka Mariusza Czubaja jest ważną i poważną propozycją czytania meandrów polskiej kultury. Rekonstruując historię miejskich projektów, autor stawia interesujące i ciągle aktualne pytania:

• jaka jest wartość utopii społecznych?
• jak wyglądają relacje między utopiami reformistów a praktyką społeczną?
• spełnienia jakich warunków wymaga przestąpienie progu utopii?

Odpowiedzi na te pytania wydają się ważne dziś, gdy przestrzeń wielkomiejska zapełnia się zamkniętymi osiedlami, agresywnie rozrywającymi strukturę miasta i - także zamkniętymi - sferami aktywności biznesu i instytucji finansowych. Pokazując napięcia między ideami i ich realizacjami, ujawniając uwikłanie utopistów (takich jak Żeromski) w nierozstrzygalne dla nich czy po prostu niezrozumiałe problemy wynikające z rozwoju cywilizacyjnego, Czubaj podkreśla nie tylko historyczną, ale uniwersalną wagę projektów, bez których rzeczywistość społeczna dryfuje w stronę chaosu i egoizmu.

Prof. dr hab. Ewa Paczoska


Dla czytelnika tekstów literatury XX wieku i jego dokumentu osobistego: dzienników, pamiętników, listów, wspomnień, rozmów, notatek wybór przykładów piśmienniczych dokonany przez autora książki jest niewątpliwym - i ożywczym - zaskoczeniem. Może zresztą bardziej zestaw niż wybór. Wpadamy bowiem często - i po szyję - w koleiny procesów przeciw plagom: miasta-polipa, miasta-otchłani bądź też w wizje alternatywne miejskości, od Corbusiera po twórcę Brasilii, od Prudentralu po plac Konstytucji albo, co jeszcze gorzej, Pałac Kultury i Bródno. Autor natomiast, selektywnie rejestrując spisane reakcje na te zjawiska, ma pomysł własny, scalający i kierunkujący fazy myślenia o kulturze miejskiej (...). Najważniejsze zaś, że ta konstrukcja dzieła jest spójna i odkrywcza.

Prof. dr hab. Alina Brodzka-Wald