Psychological assessment in Poland

Europejska Federacja Towarzystw Psychologicznych EFPA od 2000 roku prowadzi systematyczne badania opinii psychologów na temat różnych aspektów diagnozy psychologicznej oraz popularności testów psychologicznych w państwach członkowskich.

Nadzór nad procesem zbierania i opracowywania rezultatów sondażu sprawuje Europejska Komisja ds. Testów i Diagnozy Psychologicznej (Board of Assessmnet EFPA BoA). Kolejne edycje organizowane są co dziesięć lat i prowadzone z wykorzystaniem różnych wersji językowych kwestionariusza EFPA EQTAP European Questionnaire on Test Attitudes of Psychologists  (Muniz et al., 2001; Evans et al., 2012, 2017). Celem projektu jest, z jednej strony, monitorowanie rozwoju kultury testowania lokalnie, w poszczególnych państwach biorących udział w sondażu, i w konsekwencji wspieranie psychologów w ich codziennej pracy poprzez dostarczanie rozwiązań odpowiadających wymaganiom nieustannie zmieniających się warunków, w jakich pracują. Natomiast z drugiej strony, inicjatorzy projektu nie rezygnują też z poszukiwania globalnych trendów związanych z diagnozą i testami psychologicznymi.  Analizy prowadzone są więc także w szerszym spojrzeniu, uwzględniającym perspektywę europejską i światową.

Polska dołączyła do projektu w 2009 roku. W pierwszej edycji sondażu badania świadomości diagnostycznej psychologów udział wzięło 544 respondentów pracujących w różnych obszarach praktyki psychologicznej. Dane zebrane w naszym kraju przyczyniły się do sformułowania wniosków o kondycji badań psychologicznych w Europie i na świecie (Evans et al., 2012, 2017). Z artykułem opisującym ówczesny stosunek polskich psychologów do testów i sposobów ich wykorzystywania w codziennej pracy diagnostycznej można się zapoznać sięgając po „Nowiny Psychologiczne” z 2009 roku (Jaworowska, 2009). 

W 2020 zdecydowano się ponowić wysiłek i przeprowadzić kolejną edycję badania. Ponowne przeprowadzenie sondażu z wykorzystaniem kwestionariusza EFPA EQTAP stwarzało doskonałą możliwość wykazania, czy w perspektywie dekady, zmiany jakim musieli stawić czoło psychologowie- diagności, wpłynęły na ich percepcje kultury testowania tak samo mocno, jak rozgrzewały dyskurs w przestrzeni publicznej.  

Zjawiska takie jak rozwój nowych technologii, sytuacja prawna związana z wykonywaniem zawodu psychologa, czy też konieczność nawiązywania współpracy w zespołach interdyscyplinarnych z innymi profesjonalistami bez jasnego wyodrębnienia granic kompetencji każdej z grup zawodowych, to tylko niektóre z kwestii wymagających dostosowania warsztatu pracy psychologów do zmieniającej się sytuacji na przestrzeni dekady. 

Śmiało można by więc postawić hipotezę, że percepcja własnej pozycji zawodowej psychologów w kontekście stawianych przed nimi zadań zawodowych związanych z przygotowywaniem opinii, orzeczeń i raportów z badań testami oraz współpracy w tym zakresie z innymi profesjonalistami, niebędącymi psychologami, musiała ulec jakiemuś dostosowaniu. Sondaż koordynowany przez Europejską Komisję ds. Testów i Diagnozy Psychologicznej to dobre narzędzie, aby charakter i przebieg zjawisk zachodzących w kulturze testowania danego kraju, odnotować i wziąć na warsztat. 

Liberalizacja bądź zaostrzenie dostępu do testów, obrona tytułu zawodowego psychologa, systemy recenzowania testów, jak również dążenia do ograniczenie możliwości świadczenia usług psychologicznych bez odpowiedniego przygotowania lub z pominięciem wykwalifikowanego użytkownika testów na rzecz rozwiązań technologicznych (takich jak np. automatyzacją procesu testowania), to tylko czubek góry lodowej, jeśli chodzi o listę zagadnień, którym można by się przyjrzeć w zastawiając się nad możliwymi kierunkami zmian w kulturze testowania w Polsce. 

Powtórzenie sondażu z wykorzystaniem kwestionariusz EFPA EQTAP umożliwiło więc zadanie psychologom szeregu pytań dotyczących m. in. takich kwestii jak: 1) kształcenie w zakresie stosowania testów, 2) wykorzystywanie nowych technologii w diagnozie psychologicznej, 3) regulacje prawne związane z praktyką diagnostyczną oraz zasady dostępu do testów psychologicznych, 4) nieprawidłowości i błędy związane ze stosowaniem testów, a w konsekwencji, dokonania systematycznego podsumowania odpowiedzi w odniesieniu do wyników sprzed dekady. 

Zachęcamy do lektury nowego opracowania podsumowującego ważniejsze trendy mające wpływ na kształtowanie się kultury testowania w Polsce w latach 2009–2020.  W ostatniej części artykułu można również zapoznać się z rankingiem popularności testów psychologicznych wskazanych jako najczęściej stosowane przez psychologów, którzy wzięli udział w sondażu. Artykuł autorstwa Urszuli Brzezińskiej i Marii Rafalak-Matysiak pt. Psychological assessment in Poland: Tracking changes in psychologists’ attitudes toward tests and testing. A decade’s perspective został opublikowany w czasopiśmie European Journal of Psychology Open.

Przejdź do artykułu w EJPO

Evers, A., Muñiz, J., Bartram, D., Boben, D., Egeland, J., Fernández-Hermida, J. R., Frans, Ö., Gintiliené, G., Hagemeister, C., Halama, P., Iliescu, D., Jaworowska, A., Jiménez, P., Manthouli, M., Matesic, K., Schittekatte, M., Sümer, H. C., & Urbánek, T. (2012). Testing practices in the 21st century: Developments and European psychologists’ opinions. European psychologist, 17(4), 300–319. https://doi.org/10.1027/1016-9040/a000102

Evers, A., McCormick, C. M., Hawley, L. R., Muñiz, J., Balboni, G., Bartram, D., Boben, D., Egeland, J., El-Hassan, K., Fernández-Hermida, J., Fine, S., Frans, O., Gintiliené, G., Hagemeister, C., Halama, P., Iliescu, D., Jaworowska, A., Jiménez, P., Manthouli, M., … Zhang, J. (2017). Testing practices and attitudes toward tests and testing: An international survey. International Journal of Testing, 17(2), 158–190. https://doi.org/10.1080/15305058.2016.1216434

Jaworowska, A. (2009). Co polscy psychologowie sądzą o testach? [What Polish psychologists think about tests] Nowiny Psychologiczne, 1, 5–20.